20 Mart 2013 tarihinde Dünya Diş Hekimleri Birliği (FDI), ağız ve diş hastalıklarının görülme sıklığını azaltmak ve kişilerin, ailelerin, toplumların ve hükumetlerin dikkatini ağız sağlığına çekmek amacıyla, 20 Mart gününü “Dünya Oral Sağlık Günü” olarak kabul etmiştir.
Ağız hastalıkları, en sık rastlanan kronik hastalıklar arasında yer almaktadır. Küresel boyutta dünya nüfusunun %90’ı çürük, dişeti hastalıkları ve ağız kanserine kadar uzanan ağız hastalıkları yönünden, ciddi bir risk altındadır. Diş çürükleri günümüzde de nezleden sonra dünyada en yaygın olarak görülen 2. hastalık olarak kabul edilmektedir.
Diş çürükleri kötü beslenmenin sebep olduğu bir hastalık olmanın yanı sıra bir sosyal yoksunluk hastalığı olma niteliği taşımaktadır. Dişeti hastalıkları ise dişleri destekleyen dokuların iltihaplı hastalıklarını kapsar. Şişmiş, kızarık, kanamalı ve iltihaplı dişeti görüntüsü ile ortaya çıkan dişeti hastalıkları, ilerleyen aşamalarda dişleri destekleyen dokuları etkileyerek dişlerin sallanmalarına ve diş kayıplarına yol açarlar. Bakteri plağının ve yetersiz ağız hijyeninin neden olduğu dişeti hastalıkları; kronik bir enfeksiyon olup, koroner kalp hastalıkları, üst solunum yolu hastalıkları ve diyabeti tetiklemektedir.
Diş ve dişeti sağlığını korumada en ön planda olan temizlik doğru ve düzenli diş fırçalamadır.
Bu konudaki tavsiyeleri sizler için derledik.
Diş Fırçalama
- Günde en az 2 kere, yapılan ve en az 2'şer dakika süren ağız temizliği yöntemidir. Diş ve dişeti hastalıklarını önlemede en önemli kriterdir.
- Sabah kahvaltıdan sonra ve uyumadan önce yapılan diş fırçalama çok değerlidir.
- Nohut büyüklüğünde diş macunu diş fırçası üzerine sürmek yeterlidir.
- Diş fırçasını ıslatmaya gerek yoktur.
- Tüm dişlerin dışını, içini ve çiğneme yüzeyini ileri doğru kısa hareketler kullanarak nazikçe fırçalayın.
- Diş fırçalama ayna karşısında, ağız açık şekilde yapılmalıdır. Ağzı kapalıyken diş fırçalamaya çalışan bir birey, dişlerinin dile bakan yüzeylerini fırçalamamış demektir.
- Kişi, diş fırçalamaya belirli bir bölgeden başlamalı ve hiçbir bölgeyi es geçmemelidir.(sağ-sol-üst-alt)
- Fırçayı dişeti çizgisine 45° açı ile tutarak diş yüzeylerini dişetinden dişe doğru fırçalayın.
- Fırçalama bittikten sonra en az 3 defa su ile çalkalayıp durulayın.
Diş Fırçası Seçimi
- Orta sert, düz ve seyrek kıllı, ince başlı fırça tercih edilmelidir.
- Yumuşak kıllı fırça yeterli temizliği sağlayamaz.
- Seyrek kıllı değilse diş aralarına etki gösteremez.
- Düz kıllı değilse dik fırçalamada etkinliği az olur.
- İnce başlı değilse ulaşılması zor bölgelere ulaşamaz. Örneğin üst arka bölgede yanak yapısı sıkıdır, bu bölgeye giremez. Ayrıca bulantı refleksi fazla bireyleri rahatsız eder.
- Kılları yumuşayıp kenarlara doğru açılmış fırça eskimiş ve temizleme etkisi azalmıştır, yenisiyle değiştiriniz. Genellikle 3 aylık kullanımda eskimektedir.
- Elektrikli fırçalar çocukları alıştırmada oyun amaçlı tercih edilebilir. El yeteneği ve kas aktivitesi yaşlı bireylerde azalmaktadır, bu bireylere elektrikli diş fırçası tavsiye edilir. Fiziki engeli olan bireylere tavsiye edilir.
Diş Macunu Seçimi
- Diş fırçalamada toplam faydanın %90'ı diş fırçası %10'u diş macunu ile olmaktadır.
- Fırça seçimi ve doğru fırçalama, macun seçiminden çok daha önemlidir. Ancak diş macunu seçerken de florlu olmasına, aşındırıcı içermemesine dikkat edilmelidir.
- Diş macunu yutulmamalıdır. Fırçalama işlemi sonrası ağız, en az 3 defa su ile çalkalanmalıdır.
- Toplumda diş hassasiyeti (soğukta sızlama) çok yaygındır. Hassasiyet giderici macunların olumlu etkileri olduğuna dair bilimsel çalışmalar mevcuttur.
- Beyazlatıcı diş macunu seçerken aşındırıcı içermemesine dikkat edilmelidir.
Dil Fırçalama
- Dilin üst yüzü papilla adı verilen parmaksı çıkıntılarla kaplıdır.Bu çıkıntıların arası bakteriler için iyi bir yaşam alanıdır. Bu nedenle dilin üzeri, ince kıllı dil fırçası veya diş fırçası ile fırçalanmalıdır.
- Dilin temizliği için; dil kazıyıcı adıyla satılan ürünleri tercih etmemek gereklidir. Bu ürünler papillalar arasına giremez ve etkili olamaz.
Gargara
- Marketlerden veya eczanelerden kolaylıkla ulaşılabilen gargaralar kullanıldığında geçici bir ferahlık ve temizlik hissi verirler.
- Fakat, fazla gargara kullanımı tat almada eksiklik, irritasyon, oral flora dengesinin bozulmasına neden olabilir.
- Alkol ağız kokusunu gidermez tam aksine; alkol, ağız kokusuna yol açar. Bu nedenle alkol içeren ağız gargaraları kesinlikle tercih edilmemelidir.
- Klorheksidin içeren gargaralar bazı durumlarda diş hekimlerince reçete edilmektedir. Bilinçsizce kullanılmamalıdır.
- Çinkolu gargaralar ağız kokusunu gidermede etkilidir.
- Ağız kokusu varsa mutlaka altında yatan bir neden vardır. En sık nedenleri; diş, dişeti, protez kaynaklı ağız kokusudur. Diş hekiminize danışınız ve muayene olmanız gerekmektedir.
Çocuklarda Ağız Bakımı
- Bebeklerde dişler ağızda görüldüğü andan itibaren diş temizliği başlamalıdır. Bebek fırçaları ve yutulabilir bitkisel bebek macunları yardımıyla diş temizliği yapılabilir. Temiz bir gazlı bez, tülbent, kağıt mendil yardımıyla da diş yüzeyleri silinerek temizlenebilir. Bu da yeterli bir temizlik sağlar.
- Toplumumuzda süte bal, pekmez, şeker eklenerek biberonla içirme alışkanlığı vardır, son derece yanlıştır. Bu çocuklarda biberon çürüğü denilen, dişlerin çoğunun çürümesi durumu görülebilir. Bal-pekmez gibi tatlı gıdalar verdikten sonra muhakkak su içiriniz. Unutmayınız: şekerli-tatlı gıdalar dişleri çürütür.
- Diş fırçalama alışkanlığı ne kadar erken kazanılırsa o kadar iyidir. Çocuklar söyleneni değil gördüklerini yapar. Telkinle, çocuğa fırçalama alışkanlığı kazandırılamaz.
- Anne-baba diş fırçalarken çocuğun fırçası da ulaşabileceği bir konuma koyulur. Anne-baba diş fırçalarken çocuk da görüp taklit etmek isteyecektir.
- Çocuklara diş fırçası seçerken küçük başlı çocuk fırçalarını tercih ediniz. Elektrikli fırçalar çocukların hoşuna gider ve fırçalama alışkanlığı kazanmada olumludur.
- Çocuk fırçalarken diş macunu yutmuyorsa yetişkinler için olan florlu diş macunu tercih ediniz. Çocuk diş macunu yutuyorsa; flor içermeyen, çocuklar için olan diş macunu kullandırınız veya macunsuz fırçalatınız.
- Özellikle okul çağına gelen çocukların şekerli gıda tüketimine engel olunmalıdır. Engel olunamıyorsa, şeker yendikten sonra diş fırçalanmalı veya su ile çalkalanmalıdır.
- 3 yaşından itibaren rutin diş hekimi kontrolleri başlamış olmalıdır. 3 yaşından önce dişlenme ile ilgili bir sorundan şüphelenirseniz diş hekimine başvurmalısınız.
Protezi Olan Bireyler
- Porselen, zirkonyum, lamina (yaprak porselen) dişler çok iyi fırçalanmalıdır. Fırçalama, diş ipi gibi standart diş temizlikleri hiç aksatılmadan özenle temizlenmelidir.
- Zirkonyum/porselen köprü altları ayrıca bir temizlik gerektirir. İki ucu misina, ortası geniş ve yumuşak yapıdaki özel diş ipleri ile temizlenmelidir.
- İmplant dişlerde fırçalamaya ek olarak, diş ipi kullanımı önem arz eder.
- Hasta tarafından takılıp çıkarılabilen hareketli (müteharrik) protezler yemeklerden sonra çıkarılıp yıkanmalıdır. Uykudan önce protez çıkarılır diş fırçası ve diş macunu ile temizlenir. Ağızda destek diş varsa mutlaka titizlikle fırçalanır. Hareketli protez uykuda ağızda bırakılmaz, suya konup sabaha kadar suda bekletilir. Zamanla akrilik protezlerde çay, kahve, renkli gıdaların lekeleri oluşabilir. Bunların temizliği için tabletler satılmaktadır. Bunlar kullanılabilir. Protez lekelerini temizleyemiyorsanız diş hekiminize teslim ederek temizlik talep edebilirsiniz.
Dişeti Kanaması Varsa
- Diş fırçalarken ve diş ipi kullanırken sağlıksız diş etlerinde kanamalar meydana gelir.
- Kanamalı bölgelerde yapılan düzenli temizlik sonrası diş eti sağlığı geri kazanılır.
- Kişi, düzenli temizlik yaparak kanamaların azaldığını kendisi de gözlemleyecektir.
- Diş eti kanamaları sürekli devam ediyor ise diş eti hastalıkları belirtisidir. Hekiminize başvurmalısınız.
Diş Teli / Ortodonti Tedavisi
- Diş teli, şeffaf ortodonti, ikame tedavi (retainer) ; diş yüzeylerinde fazladan tutunma alanları demektir. Tutunma alanları ne kadar fazla ise plak ve mikroorganizma kümelenmesi o kadar fazla olmaktadır. Bu bireyler diş temizliklerine çok özen göstermelidir.
- Sıklıkla estetik beklenti ile başlayan ortodontik tedaviler temizliğe özen gösterilmemesi nedeniyle diş çürükleri ile sonuçlanabilir. Bu konuda dikkatli olmak gerekmektedir.
Sağlıklı günler dileriz.
Derleyen: Şahinur ŞAHİNER AYDIN
Kalite Yönetim Birimi
20.03.2024