OBEZİTE
Obezite, vücutta sağlığı bozacak ölçüde aşırı ve anormal yağ birikmesidir. Bedenin yağ kütlesinin yağsız kütleye oranın aşırı artması sonucu, boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının arzu edilen düzeyin üstüne çıkmasıdır. Obezitenin hesaplanmasında boy ve kilo değerleri üzerinden yapılan Vücut Kitle İndeksi (VKİ) hesaplaması kullanılır. Vücut kitle indeksi, kilogram olarak ağırlığın, metre cinsinden uzunluğunun karesine bölünmesiyle elde edilir. Bu hesaplama değeri 30’un üzerinde olan kişiler obez, 40’ın üzerinde olan kişi ise morbid obez olarak kabul edilir. Günümüzde obezite, ülkelerin en önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır.
Vücut Kitle İndeksi değer aralıkları aşağıdaki gibidir.
- 18.5 ve altı: Zayıf
- 18.5 - 24.9: Normal kilolu
- 25.0 - 29.9: Fazla kilolu
- 30.0 - 34.9: Obez (1. derece obezite)
- 35.0 - 39.9: Aşırı obez (2. derece obezite)
- 40 ve üstü: Morbid obez (3. derece obezite)
Örneğin; 88 kilo ağırlıkta 1.68 mt. boyundaki bir kişinin vücut kitle indeksi (vki) hesaplaması şöyle olmaktadır:
88 kilogram / 1.68*1.68(2,82)= 31,20(1. Derece obezite)
Dünya Sağlık Örgütü'nün belirlediği yaşa göre VKİ değerleri şu şekildedir:
- 19-24 yaş aralığı için; 19-24,
- 25-34 yaş aralığı için; 20-25,
- 45-54 yaş aralığı için 22-27,
- 55-64 yaş aralığı için 23-28,
- 65 yaş ve üzeri için vücut kitle indeksinde ideal değer 24-29 olmalıdır.
OBEZİTE NEDEN OLUR?
Obezite, psikolojik problemler ya da hormonal etkenler nedeni ile ortaya çıkabilir. Ancak bu hastalığın oluşmasındaki en büyük etken hareketsiz yaşam ve sağlıksız beslenme. Obeziteye neden olan tüm sebepleri şöyle sıralamak mümkün:
- Aşırı ve yanlış beslenme alışkanlıkları
- Fiziksel aktivite yetersizliği
- Yaş, cinsiyet eğitim düzeyi, sosyo-kültürel etmenler, gelir durumu
- Hormonal ve metabolik etmenler
- Genetik, psikolojik etmenler
- Sık aralıklarla çok düşük enerjili diyetler uygulama
- Sigara ve alkol kullanma alışkanlığı
- Kullanılan bazı ilaçlar (antidepresanlar vb.)
- Doğum sayısı ve sık doğum aralığı
- Anne sütünün yetersiz alınması
Dünya Obezite Federasyonu’nun 2023 yılında yapmış olduğu bir çalışmaya göre 2035 yılında erkeklerde, kadınlarda ve çocuklarda obezite prevelansına ilişkin tahminler sağlayan ve sağlık sistemleri de dahil olmak üzere obeziteye hazırlıklı olmaları açısından yapılan çalışmanın veriler oldukça dikkat çekicidir.
Türkiye’nin de değerlendirildiği rapora göre, 2035 yılında yetişkinlerin yarısından fazlası obez olabilir. Çocukluk ve yetişkin obezitesindeki artış üst seviyelerde olup, aşırı kilonun ekonomik etkisi oldukça yüksektir.
2020 yılından 2035’e kadar Türkiye’deki obezite oranı kadınlarda %47’den %60 a, erkeklerde %32’den %49’a, çocuklarda ise %17’den %37’lere kadar çıkacağı öngörülmektedir.
Bu hesaplamaya göre her yıl ortalama %2,3 oranında ülkemizde obezite artışı olacaktır.
(Dünya Obezite Atlası 2023)
OBEZİTE VE AÇLIK
Dünyada 2019 verilerine göre, yaklaşık 700 milyonu yetişkin, 120 Milyonu 5 – 19 yaş arası olmak üzere 820 milyondan fazla kişi obez, 5 yaşın altındaki 40 milyon çocuk ise normal kilosunun üzerinde yaşıyor. Obezite kaynaklı sağlık problemleri tedavi edilirken harcanan kaynak, dünya genelinde 2 trilyon doları aşıyor.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü FAO’nun verilerine göre ise açlık çeken kişi sayısı 820 Milyon. 150 Milyona yakın çocuk ise, açlık kaynaklı gelişim ve büyüme geriliği çekiyor.
2021 yılında yapılan bir çalışmadaysa dünya da 35 milyon insanın açlıktan öldüğü veya ölmek üzere olduğu biliniyor.
Yine 2021yılında dünyada ortalama 735 milyon insan açlıkla mücadele ettiği ortaya çıktı.
Küresel açlık sayıları 2021 ve 2022 arasında durağanlık gösterse de dünyada derinleşen gıda krizleriyle karşı karşıya olan birçok yer olduğu ifade edildi.
Asya ve Latin Amerika'da açlığın azaltılmasında ilerleme gözlemlendiği ancak 2022'de Batı Asya, Karayipler ve Afrika'nın tüm alt bölgelerinde açlığın halen artmakta olduğu ve Afrika'nın, en kötü etkilenen bölge olarak kalmaya devam ettiği bilgisi verildi.
Raporda, şu anki eğilimin devam etmesi halinde 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri içinde belirlenen "açlığın sona erdirilmesi" hedefine ulaşılamayacağı vurgulandı.
Tüm bu veriler ışığında 2021 yılı Dünya Gıda Günü için hazırlanmış slogana ise kulak vermemek elde değil. DÜNYA’NIN YARISI AÇLIKTAN, DİĞER YARISI TOKLUKTAN ÖLÜYOR. Evet, eğer dengeyi bulamazsak yaşamak herkes için daha zor olacağa benziyor.
27.12.2023
Derleyen
Şahinur ŞAHİNER AYDIN
Kalite Temsilcisi